Những câu chuyện ly kỳ mà không phải ai cũng biết về Tết Hàn Thực

Cứ đến ngày Tết Hàn thực ngày mồng 3 tháng 3 âm lịch hằng năm, chúng ta lại thấy ông bà, cha mẹ mình chuẩn bị những đĩa bánh trôi bánh chay đặt lên bàn thờ cúng tổ tiên. Nhưng bạn có biết nguồn gốc của ngày tết này như thế nào và có từ đâu không?

Tết Hàn thực có nguồn gốc từ Trung Quốc. Được biết, từ xa xưa ngày Tết Hàn thực được hiểu theo nghĩa chữ Hán, "Hàn" là lạnh, "thực" là ăn, "Tết Hàn thực" là tết ăn đồ lạnh. Phong tục cổ truyền này được người dân lưu giữ lại dựa theo một câu chuyện ly kỳ được truyền tụng qua nhiều đời.

Nguồn gốc

Chuyện kể rằng vào đời Xuân Thu (770 - 221), vua Tấn Văn Công nước Tấn, gặp loạn nên phải bỏ nước lưu vong. Bên cạnh ông vua lúc bấy giờ là một hiền sĩ tên là Giới Tử Thôi, người đã lén cắt một miếng thịt đùi mình nấu lên dâng vua khiến vua ăn xong cảm kích vô cùng.

Về sau, Tấn Văn Công dành lại được ngôi vương, trở về làm vua nước Tấn, phong thưởng rất hậu cho những người có công khi tòng vong, nhưng lại quên mất Giới Tử Thôi. Giới Tử Thôi cũng không oán giận gì, ông về nhà đưa mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn. Tấn Văn Công về sau nhớ ra, cho người đi tìm Tử Thôi. Nhưng vì là người không tham danh vọng, Tử Thôi nhất quyết không quay về. Ngày 3/3, nhà vua ra lệnh đốt rừng để thúc ép Tử Thôi quay về nhưng không ngờ Tử Thôi đã cùng mẹ mình chịu chết cháy trong đó. Hối hận vì việc làm của mình, Nhà vua cho lập miếu thờ Tử Thôi.
Hàng năm, đến ngày này, Nhà vua cấm dùng lửa nấu ăn, ngay cả việc làm cỗ cúng cũng phải làm từ hôm trước và ngày này được gọi là ngày Tết Hàn thực.

Ý nghĩa tết Hàn Thực của người Việt

Dù bắt nguồn từ Trung Quốc nhưng Tết Hàn thực của người Việt không phải để tưởng nhớ đến Tử Thôi mà mang ý nghĩa dân tộc sâu sắc.

Người Trung quốc cúng ngày 3/3 để tưởng nhớ Tử Thôi nhưng người Việt Nam cúng để hướng về cội nguồn.
Trong ngày này, gười dân đều ăn đồ nấu chín để nguội với tấm lòng thành kính nhất nhằm tưởng nhớ đến ông bà tổ tiên và công ơn dưỡng dục của những người đã khuất.

Khác với Tết Hàn thực ở Trung Quốc, vào ngày này người Việt không kiêng lửa, vẫn nấu nướng bình thường. Người Việt còn sáng tạo nên bánh trôi, bánh chay với ý nghĩa tượng trưng đó là những thức ăn nguội. Trong dịp này nhiều nơi làm bánh trôi bánh chay cúng thần hoàng.

Bánh trôi và bánh chay

Hai thứ bánh trôi và chay đều làm từ bột gạo nếp thơm. Bánh trôi nặn viên nhỏ, ngoài trắng, trong nhân đường đỏ, thả luộc trong nồi nước sôi, khi bánh nổi lên mặt nước vớt ra vừa chín tới. Còn bánh chay thì nặn tròn dẹt, không nhân, đặt lên đĩa nhỏ, khi ăn đổ nước đường lên trên. Ở một số vùng, người ta làm thêm món bánh nhót, cách làm tương tự bánh chay nhưng chỉ khác hình dáng được người dân nơi đây nặn giống như trái nhót lạ mắt.

Tết Hàn thực của người Việt không liên hệ tới Giới Tử Thôi mà những món ăn ngày này làm ra đều được cúng gia tiên với ý nghĩa con cháu đều hướng về tổ tiên, nguồn cội. Và cũng trong dịp này, dù ai đi đâu, ở đâu đến ngày mùng 3/3 âm lịch cũng cố gắng về với gia đình để được đi tảo mộ, để cùng nhau ngồi bên mâm cơm sum họp gia đình.

Những điều kiêng kỵ

Một điều thường thấy chính trong những ngày đầu tháng 3 âm này, người dân thường kiêng ăn mặn (không ăn sinh mạng chúng sinh).

Người Việt cũng quan niệm rằng “trần sao âm vậy” và người thân thích sau khi qua đời thì vong linh của họ vẫn còn tồn tại theo sát người thân ở trên trần gian. Bởi thế, việc di chuyển nhà cửa cũng có ảnh hưởng tới “vong linh” người đã khuất.

Nên đầu tháng 3 âm là tháng thanh minh có liên quan đến người chết nên hạn chế việc chuyển nhà.
 
Những truyền thống trong ngày này đã ăn sâu vào tiềm thức người Việt, để rồi cứ đến ngày Tết Hàn thực, người người nhà nhà lại nô nức chuẩn bị làm bánh trôi, bánh chay và thể hiện lòng biết ơn thành kính nhất đến những người đã khuất.