Ma Trận 1999: Hiện thực chúng ta đang sống có phải do máy tính dựng nên?

Đây là câu hỏi đã xuất hiện từ vài thiên niên kỷ, và giờ một nhóm chuyên gia đã tuyên bố họ có câu trả lời cho giả thuyết này.

Loạt phim Ma trận đã công chiếu vào năm 1999 và mang đến sự nổi tiếng cho tài tử Keanu Reeves. Ngoài việc đưa Keanu trở thành một ngôi sao toàn cầu, loạt phim còn khơi dậy những suy nghĩ đa nghi về sự hiện hữu của thế giới thực hiện tại. Phải chăng chúng ta không đang sống trong thực tại, mà thực tế lại là một mô phỏng do một cỗ máy tính khổng lồ tạo ra? Liệu loài người có thể chỉ là nguồn năng lượng để cỗ máy đó hoạt động, dưới sự kiểm soát của một trí tuệ nhân tạo tà ác? Có nghĩa là chúng ta chỉ là những viên pin sinh học mà thôi?

Cảnh phim kinh điển trong phim Ma Trận 1999. Thế giới thực đã bị hủy diệt từ lâu, con người chỉ đang sống trong thế giới ảo khổng lồ do máy tính tạo nên:

Thực tế, câu hỏi về tính thực tại của thế giới đã tồn tại hàng ngàn năm. Ngay từ khi được đặt ra, các triết gia thời đó đã không sử dụng thuật ngữ "ma trận". Một trong những câu hỏi đầu tiên về sự hiện hữu của thế giới xuất hiện trong tác phẩm "Nền cộng hòa" của Plato, trong nỗ lực miêu tả một trạng thái phi thực của thế giới. Plato, một triết gia Hy Lạp được nhiều người công nhận là cha đẻ của triết học phương Tây, cho rằng thực tế có thể chỉ là những bóng ma trong một hang động. Và những người ở trong hang, chưa từng rời khỏi nó, có thể không nhận thức được điều đó.

Theo Plato, cách duy nhất để xác nhận thế giới thực là thông qua nghiên cứu toán học và hình học cẩn thận, nhằm đưa ra những gợi ý về bản chất thực sự của thế giới. Khi đến thời của triết gia người Pháp René Descartes, vấn đề này được đặt ra lại với các công trình nghiên cứu phổ quát về siêu hình học. Descartes đề cập đến một con quỷ tham lam mà ông cho rằng đang thống trị cả vũ trụ, khiến con người không nhận biết được rằng họ đang sống trong một thế giới ảo.

Trong loạt phim Matrix, thế giới hiện tại chỉ là mô hình do máy tính dựng nên

Sau hơn 2.000 năm kể từ khi Plato cho rằng cảm giác của con người đã hạn chế khả năng nhận thức, khiến họ chỉ nhìn thấy sự phản chiếu mờ nhạt của hiện thực, một nhóm chuyên gia tuyên bố đã tìm ra cách giải quyết câu đố nghiêm trọng này. Trong một phát biểu trên chương trình Today của Đài BBC Radio 4, Giáo sư Silas Beane, một nhà vật lý lý thuyết tại Đại học Bonn (Đức), cho biết nhóm nghiên cứu của ông đã phát triển một phương pháp giả thuyết để thử nghiệm ý tưởng về ma trận, với hy vọng mở ra một giai đoạn mới trong việc khám phá. Ông đề xuất sử dụng mô hình toán học được gọi là Lưới QCD để tái tạo một ma trận thực tế hoặc mô phỏng một vũ trụ được kiểm soát bởi máy tính. Lưới QCD là một phương pháp tiếp cận phức tạp, được sử dụng để kiểm tra sự tương tác giữa các hạt cơ bản như hạt quark và gluon trong không gian ba chiều để tạo ra proton và neutron.

Theo báo cáo trên chuyên san arXiv, Giáo sư Beane nói: “Chúng tôi tự xem mình là nhà kiến thiết ở tầm vũ trụ, do chúng tôi tính toán được những tương tác giữa các hạt bằng cách thiết lập không gian và thời gian theo dạng lưới và đặt chúng vào một cái hộp”. Trên lý thuyết, xây dựng được mô hình vật lý ở mức độ nền tảng được cho là tương đương với việc tái tạo hoạt động của bản thân vũ trụ.

Giới triết gia đã đón nhận thông tin này với thái độ hoài nghi như mọi khi. Họ cho rằng vẫn còn việc phải làm trước khi xác định được liệu vũ trụ này là một ma trận hay không? Hay nói một cách cụ thể, như theo tiến sĩ Peter Millican của Đại học Oxford (Anh), chứng cứ mà nhóm ông Beane đưa ra vẫn chưa thuyết phục lắm.