6 hiệu ứng tâm lý khiến chúng ta hành động sai lầm mà không biết

Những sai lầm phổ biến trong đời sống hàng ngày, hóa ra lại có nguồn gốc từ chính những quy luật và hiệu ứng tâm lý của chúng ta

Trong tâm lý học có một khái niệm mang tên thiên kiến nhận thức (cognitive bias), mô tả những sai lầm điển hình mà chúng ta mắc phải khi suy nghĩ. Những sai lầm này có thể thuyết phục chúng ta về những điều không thực sự tồn tại. Nếu bạn biết về những sai lầm phổ biến này, bạn sẽ dễ dàng dự đoán các tình huống sắp xảy ra với mình hơn và bạn cũng có thể tránh được những thủ thuật mà các nhà tiếp thị và nhân viên bán hàng sử dụng, bởi chiến lược của họ cũng dựa trên những hiệu ứng tâm lý này.

Dưới đây là những thủ thuật mà bộ não đang đánh lừa chúng ta:

Luật Yerkes—Dodson

Động lực là một trong những yếu tố quan trọng quyết định chúng ta có đạt được mục tiêu đã đề ra hay không. Đơn giản là nếu chúng ta không đủ động lực, chúng ta sẽ không đạt được kết quả tốt. Tuy nhiên, theo định luật của Mitchkes Gian Dodson, nếu bạn quá năng động, năng suất của bạn cũng sẽ giảm.

Một vận động viên quá khích với giải thưởng có thể làm những hành động bất thường trong cuộc thi, hay một cô gái muốn giảm cân để gây chú ý với một chàng trai, có thể bắt đầu ăn lại sau khi ngừng ăn kiêng. Những áp lực và căng thẳng sẽ ngăn cản bạn đạt được kết quả tốt.

Định luật này thậm chí còn tính toán mức độ động lực tối ưu cho các nhiệm vụ khác nhau: đối với các nhiệm vụ khó khăn - lý tưởng là 2-3 điểm trong số 10, trung bình - khoảng 5, và cho các nhiệm vụ đơn giản - từ 7 đến 8.

Hiệu ứng ‘ít nhưng chất’

Nếu chúng ta được tặng 2 món, mà không được giới thiệu về ưu hay nhược của mỗi món, chúng ta có nhiều khả năng chọn thứ ít giá trị hơn. Vì vậy, nếu một chàng trai tặng cho cô gái một giỏ gồm những đồ mỹ phẩm giá rẻ, cô ấy sẽ nghĩ rằng anh ta kém hào phóng hơn so với người tặng cô ấy một thỏi son hàng hiệu, mặc dù trong trường hợp đầu tiên, anh chàng đã chi nhiều tiền hơn.

Hiệu ứng mệnh giá

Chúng ta có xu hướng thanh toán các tờ tiền có giá trị nhỏ và tiết kiệm những tờ có mệnh giá cao. Năm 2009, hiệu ứng mệnh giá được mô tả bởi Priya Raghubir và Joydeep Srivastava. Mỗi sinh viên được cấp một đô la: một nửa nhóm được cho tờ tiền một đô và những người khác được phát các đồng xu có tổng giá trị tương đương. Sau đó, họ được đề nghị tiết kiệm hoặc dùng tiền để mua kẹo. Kết quả cho thấy những ai có đồng xu thì mua sắm nhiều hơn. Vì vậy, để không tiêu hết số tiền bạn có trong khi mua sắm, hãy chỉ mang theo những tờ tiền chẵn có giá trị lớn.

Không nghĩ trước khi nói

Nếu một người trả lời các câu hỏi thăm thông dụng (như: Anh chị khỏe không?) bằng một câu trả lời chung chung (như: Tôi khỏe), có nhiều khả năng sẽ đưa ra câu trả lời tích cực nếu được hỏi thêm về điều gì đó.

Đây là một thủ thuật tâm lý được nhiều người sử dụng để thao túng người khác. Kiểu hội thoại như trên thường xuất hiện khi có người chào bán hoặc mời mọc bạn tham gia chương trình hay mua dịch vụ, sản phẩm nào đó. Đối tượng dễ bị dụ dỗ là những người lớn tuổi.

Hiệu ứng tương phản

Hiệu ứng tương phản là cách chúng ta nhìn và cảm nhận mọi thứ khi chúng bị cô lập và khi chúng được so sánh với những thứ khác. Vào thế kỷ 17, giáo viên và triết gia John Locke nhận thấy rằng nếu bạn đặt tay vào nước ấm, nó có thể nóng hoặc lạnh tùy thuộc vào nhiệt độ của nước mà tay bạn đã chạm vào trước đó.

Trong tâm lý học, hiệu ứng này hữu ích khi so sánh những người xung quanh với nhau, và cả bản thân chúng ta với người khác nữa. Ví dụ, một cô gái không chơi bất kỳ môn thể thao nào, cô ấy có thể cảm thấy không thoải mái khi lần đầu đến phòng tập gym. Nhưng cô ấy lại cảm thấy bản thân hấp dẫn và thoải mái khi đi biển và so sánh bản thân với những phụ nữ bình thường khác.

Hiệu ứng tự phụ

Hiệu ứng tự phụ mô tả những người có xu hướng đánh giá quá cao khả năng của bản thân và luôn đặt bản thân trên mức trung bình. Những người này dễ tin vào những lời nịnh nọt, tâng bôc.

Vì vậy, nếu một cô gái tự phụ trò chuyện về việc cô ấy chia tay bạn trai với bạn bè có thể sử dụng lời nói của họ (như Tao đã làm một việc đúng đắn) như một lý lẽ để không thừa nhận sai lầm của mình. Và một giáo viên luôn cho bản thân là đúng, có thể không coi trọng lời nói của học sinh vì họ trẻ hơn và ít hiểu biết hơn.