Sài Gòn vào tháng 7 "cô hồn" và thắc mắc thực hư những điều kiêng kị?

Trong cuộc trao đổi với phóng viên về tháng 7 “cô hồn”, một tiến sĩ Văn hóa học của trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP.HCM) cho biết, theo quan niệm của người Việt, con người gồm hai phần là phần hồn và phần xác. Khi chết đi, con người chỉ chết phần xác còn phần hồn vẫn tồn tại.

Khi còn sống, ai ăn ở hiền lương, tích đức thì được đầu thai thành kiếp khác, ngược lại người nào làm nhiều việc ác thì bị đày xuống địa ngục làm quỷ đói và chịu nhiều hình thức tra tấn dã man.

Từ mùng 2.7 âm lịch, Diêm Vương cho mở Quỷ Môn Quan để ma quỷ tự do đi theo bốn hướng. Thường ma quỷ sẽ trở về tìm gặp bạn bè, gia đình mong được giúp đỡ để sớm siêu thoát. Đến sau 12 giờ đêm ngày 14.7 thì ma quỷ phải quay trở về địa ngục. Đây là dịp dân gian gọi là địa quan xá tội, hay xá tội vong nhân.

Cảnh giật cô hồn náo loạn đường phố ở TP.HCM Câu chuyện trên được truyền từ đời này sang đời khác bằng hình thức truyền miệng. Ngày nay, người Việt thường cúng cô hồn vào ngày mùng 2, 15, 16.7, một số nơi cúng sớm hơn hoặc trễ hơn nhưng đều cúng vào buổi chiều tối. Vì tin như vậy nên người Việt thường sắm cỗ cúng “cô hồn” để không bị quấy phá.

Một số cửa hàng, doanh nghiệp chuẩn bị mâm cúng rất thịnh soạn, thường là một con heo sữa, trái cây, gạo và tiền vì cho rằng, mâm cúng càng lớn thì sẽ càng xua đuổi được ma quỷ, ăn nên làm ra. Nhiều người dân trong ngày này cũng rủ nhau đi “giật cô hồn”, thậm chí cầm vợt để hứng tiền gia chủ “xả” sau khi cúng xong. Ở TP.HCM, “phong trào” giật cô hồn thường sôi nổi nhất ở Q.5.

Theo giải thích của chuyên gia văn hóa học, ngày trước ở nông thôn Việt Nam, đất đai rộng nhưng nhà cửa còn trống vắng, cây cỏ mọc um tùm. Góc độ khác, niềm tin vào ma quỷ của con người lại gắn liền với sinh thái nên người dân cho rằng ở nơi nào vắng con người, nhiều cây cỏ là nơi đó có ma quỷ.

Người Việt quan niệm rằng tháng “cô hồn” là tháng của ma quỷ, không đem lại may mắn nên kiêng việc cưới hỏi, mua sắm, khai trương, đi xa. Mọi người truyền tai nhau những điều cấm kị trong tháng “cô hồn”, qua nhiều đời dần trở thành phong tục riêng.

Một số điều cấm kỵ được mọi người truyền tai nhau phổ biến như: không treo chuông gió ở đầu giường; không đi chơi đêm; không nhổ lông chân; không cắt tóc; không gọi tên nhau; không hù người khác; không tùy tiện đốt vàng mã; không ăn đồ cúng; phụ nữ và trẻ em không phơi đồ ở ngoài vì ma quỷ đi qua sẽ ướm thử và để lại “quỷ khí” làm người mặc đau ốm; không chụp ảnh ban đêm vì như vậy sẽ dễ thấy ma quỷ trong bức ảnh; không bơi lội…

Người dân tin rằng cúng cô hồn càng có nhiều người giật thì càng may mắn Dưới góc độ nghiên cứu khoa học, ông Hoàng Triệu Hải, Giám đốc trung tâm nghiên cứu lý học Đông Phương cũng cho biết, tháng này tránh động thổ xây nhà mới, bởi khi đào đất động thổ sẽ làm tăng cường thêm âm khí vốn đang rất mạnh lên mảnh đất.

“Sự mất cân bằng âm dương sẽ làm cho con người bị ảnh hưởng tới sức khỏe, tinh thần chứ không hề liên quan tới ma quỷ hay vong hồn. Do vậy, tất cả các việc khác như mua bán, giao dịch hoặc đang xây dựng thì chúng ta hoàn toàn có thể tiến hành bình thường. Những điều kiêng cữ chỉ cần sao cho có sự cân bằng âm dương là được”, ông Hải chia sẻ.

Ở góc độ văn hóa học, chuyên gia cũng cho biết, một số điều kiêng kỵ là không có căn cứ, một số còn lại là những lời truyền miệng xuất phát từ những đặc điểm thời tiết của tháng 7.

Tháng 7 là tháng mưa nhiều không thuận tiện cho việc tổ chức cưới hỏi, khởi công xây dựng. Vì mưa nhiều nên việc bơi lội, phơi đồ ở ngoài cũng dễ bị nhiễm lạnh dẫn đến đau ốm. Đồ cúng để ngoài trời nguội lạnh khi ăn cũng không tốt cho sức khỏe. Việc kiêng chụp ảnh là do thời xưa chưa có máy ảnh, người dân chỉ đi tìm người vẽ chân dung khi chuẩn bị qua đời cần ảnh để bày lên bàn thờ.

Còn lại những điều kiêng như không nhổ lông chân, không treo chuông gió đầu giường hay không tùy tiện đốt giấy tiền... theo ông Hải thì đều là phi thực tế.

Tuy nhiên, tâm lý người Việt là “có thờ có thiêng, có kiêng có lành” nên dù tin hay không tin vào những lời truyền miệng, nhiều người vẫn hạn chế làm những điều trên vào ngày này.